Dorian van Rijsselberghe in gesprek met Klimaatgezant Marcel Beukeboom

‘Als je van duurzaamheid een schoolvak maakt, kun je het ook laten vallen’

‘We hebben knappe koppen nodig’

Topsporters en studenten staan samen voor de klas om scholieren bewust te maken van waterproblemen door klimaatverandering. Over dit bijzondere educatieprogramma van Dutch Wavemakers vertellen olympisch surfkampioen Dorian van Rijsselberghe en klimaatgezant Marcel Beukeboom.

‘Ik wil natuurlijk niet te somber klinken’, zegt windsurfer Dorian van Rijsselberghe met een brede glimlach, ‘maar met de problemen waar we voor staan, kunnen we niet genoeg knappe koppen aansporen om aan oplossingen te gaan werken.’ Dat hij zich als watersporter inzet voor het milieu vindt hij logisch. Hij heeft gezien waartoe klimaatverandering en vervuiling kunnen leiden. In 2016 werd hij voor de tweede keer olympisch kampioen, tijdens de Spelen in Rio de Janeiro. Toen hij de miljoenenstad van tevoren bezocht, schrok hij van de troep in de baai, tot tuinmeubelen en wasmachines aan toe. ‘Als je in zulk vervuild water valt, dan kun je er donder op zeggen dat je drie dagen met een virus onder de wol ligt.’ Nadat hij samen met andere sporters internationaal en bij de Braziliaanse autoriteiten aan de bel trok, werd het water vlak voor de Spelen tijdelijk schoongemaakt.

Na deze ervaring sloot Dorian van Rijsselberghe zich aan bij Dutch Wavemakers. Deze door de Nederlandse overheid gefinancierde organisatie koppelt bekende sporters aan studenten die water- en energiegerelateerde studies volgen. Doel: jongeren betrekken bij milieu- en klimaatproblemen rond water. Dat gebeurt tijdens gastlessen op basis- en middelbare scholen en presentaties op sportieve evenementen. Van Rijsselberghe: ‘Ik trek de aandacht en breng het gesprek op gang, de student kan inspringen als iemand een smart ass-vraag stelt.’

Natte voeten

Het is begin november, twee dagen is Van Rijsselberghe over uit de Verenigde Staten om de uitverkiezing van de Zeiler van het Jaar bij te wonen. Een titel die naar zijn trainingsmaat Kiran Badloe gaat, met wie hij wedijvert om het Nederlandse ticket voor de Spelen in Tokio volgend jaar. Acht jaar geleden verhuisde hij naar Los Angeles, niet voor de sport, maar voor het werk van zijn vrouw, die een duurzaam cosmeticamerk voert. Ook daar heeft hij al eens voor de klas gestaan om jongeren bewust te maken van waterproblemen.

Hij merkte wel een duidelijk verschil met Nederlandse jongeren. ‘Als het bijvoorbeeld gaat over overstromingen als gevolg van klimaatverandering, dan beginnen de Amerikaanse scholieren over natte voeten. De Nederlandse jongeren gaan meteen oplossingen verzinnen. Nederland is natuurlijk ook een waterland met overal slootjes en meren. Het merendeel van de kids hier weet: zonder dijken zou 55 procent van ons land onder water staan. Die connectie aanwakkeren is niet zo moeilijk.’

Volhoubaarheid

Dat Nederlandse jongeren zich steeds sterker bewust zijn van milieuproblemen, ervaart ook Marcel Beukeboom als hij op scholen presentaties geeft. Als klimaatgezant is hij sinds 2016 het gezicht van het Nederlandse klimaatbeleid, dat hij ook internationaal vertegenwoordigt. Meteen zag hij het belang om jongeren bij het thema te betrekken, en daarom werpt ook hij zich op als Dutch Wavemaker. ‘Wat klimaatverandering inhoudt, hoef ik eigenlijk nauwelijks meer aan hen uit te leggen. Het bewustzijn onder jongeren groeit. Dat realiseerde ik me op een keer tijdens een gastles, toen een 9-jarige jongen het me haarfijn uitlegde.’

De mooie Zuid-Afrikaanse term ‘volhoubaarheid’ geeft volgens Beukeboom de essentie van het probleem weer. ‘Kunnen we met alles wat we doen over dertig jaar nog zo door? Met het meeste niet, we overschrijden de ecologische en sociale grenzen.’ Niet alle scholieren springen overigens in de bres voor het milieu, constateert Beukeboom met een glimlachje. ‘Voor sommigen is shoppen het hoogste goed.’ Vaker echter verrast hun inbreng hem, vooral als het gaat om praktische milieuoplossingen. ‘Soms verzinnen ze methoden om bijvoorbeeld op school water op te vangen en te hergebruiken waar nog niet eerder iemand op is gekomen. Voor mij werkt dat zo motiverend. Ik zie genoeg massa om in beweging te komen.’

The Ocean Race

Ook internationaal vertellen de twee mannen hun verhaal. Deze maand zit Marcel Beukeboom voor zijn werk in Zuid-Afrika, en zal dan samen met Dutch Wavemakers een workshop geven aan jongeren over het belang van schoon, veilig en voldoende water. Gekeken wordt naar de mogelijkheid van een Wavemaker Academy in Kaapstad, waarbij lokale studenten en atleten zich als gecertificeerde ambassadeurs kunnen aansluiten.

Van Rijsselberghe kiest internationale sportevenementen uit om met jongeren in gesprek te gaan. Vorig jaar deed hij dat bijvoorbeeld tijdens de tussenstop van de wereldzeilrace The Ocean Race in de Noord-Amerikaanse havenplaats Newport.  Als het even kan, gebruikt hij ook dan de Wavemakers-methode: niet alleen praten, maar de jongeren ook aan het werk zetten met allerlei testen en proefjes, die bijvoorbeeld de werking van overstromingen en dijken demonstreren. ‘Dat pakt die jongeren toch meer dan een diavoorstelling’, aldus Van Rijsselberghe.

Vakmensen gezocht

‘Ook al raak je er maar een paar, dan bereik je al iets’, aldus Marcel Beukeboom. Want van de jongeren moet het volgens de klimaatgezant komen. Moeten zij dan allemaal milieuwetenschappen gaan studeren, zodat ze later slimme oplossingen voor het klimaatprobleem kunnen uitdokteren? ‘Nee’, zegt Beukeboom. ‘Natuurlijk is de wetenschap belangrijk. Met topinstituten als Deltares en de TU Delft lopen we in Nederland ook echt voorop. Dat trekt vanzelf al talent aan. Maar dat is slechts een deel van het verhaal.’ Voor de klimaattransitie zijn juist ook veel vakmensen nodig, betoogt Beukeboom, jongeren die voor mbo-opleidingen kiezen, bijvoorbeeld tot installateur van energiezuinige verwarmingssystemen. ‘Maar ook als je bakker wilt worden, zul je moeten gaan nadenken over zaken buiten de grenzen van je eigen vak, bijvoorbeeld waar de grondstoffen vandaan komen en wat er met het afval moet gebeuren.’

Gaan de opleidingen daarin mee? Om een verandering in gang te zetten, zijn in elk geval ook de jongeren nodig, vindt Beukeboom. ‘De oudere generaties zitten veel vaster aan het systeem zoals het nu is, dat hebben ze immers zelf zo gemaakt. Dus het moet zeker ook van de jongeren komen. Zij vragen als onderwijsconsumenten om vernieuwing en houden ons een spiegel voor.’

Inconsequent

Die spiegel krijgt de klimaatgezant ook privé voorgehouden, door zijn twee tienerkinderen. Vooral de jongste van tien is bezig met het milieu en wil hem nog wel eens met lastige keuzes confronteren. Beukeboom: ‘Ik heb een vervuilend beroep, ik ontkom niet aan veel vliegen. Aan tafel gaat het vaak over wat ik doe, over duurzaamheid, maar toch moet ik voortdurend naar Schiphol. Dat is inconsequent. Het staat in dienst van een hoger doel, maar dat moet ik wel uitleggen.’

De twee kinderen van Dorian van Rijsselberge zijn nog te jong om hem op inconsequenties te wijzen, maar de topsurfer is zich wel bewust van zijn voorbeeldfunctie. Wanneer? ‘Knullige dingen; we stoppen ze samen in bad en leggen uit dat we zo minder water verspillen. De oudste van vier begrijpt dat al wel.’ Zelf kreeg hij zijn bewuste levensstijl ook van thuis mee. Zijn ouders runden een biologisch-dynamische boerderij aan de bosrand op Texel, en zijn vader experimenteert nu met het verbouwen van gewassen op verzilte grond om het wereldwijde voedselprobleem aan te pakken.

Dat Van Rijsselberghe voor zijn sport en als Dutch Wavemaker ook geregeld in het vliegtuig stapt, ziet hij als een noodzakelijk kwaad. ‘Het moet maar’, zegt hij. De urgentie van het probleem voelen hij en zijn medesporters over de hele wereld. In verband met de jaarlijkse World Cup zeilen bezocht hij Miami, net nadat een vernietigende orkaan over de Bahama’s had geraasd. ‘Toen we daar met een stel sporters door de mangroven liepen, waadden we gewoon door het plastic dat was meegevoerd. Dat hebben we aangekaart bij de organisatie. Als die rommel achter je zwaard blijft hangen, dan kom je niet vooruit. Stel je voor dat mensen teleurgesteld zouden vragen waarom ik niet kampioen ben geworden, en ik zeg dat ik vastzat aan een koelkast. Dat zou toch lullig zijn. Al is dat natuurlijk bijzaak. Dat plastic hoort daar niet, daar gaat het om.’

Uit het hokje

Wielrennen, dat is de sport van Beukeboom. Toen hij voor de Nederlandse ambassade in Washington werkte, waar hij adviseur was voor de internationale handel, moest hij op straat wel op zijn tellen passen. ‘Automobilisten daar vinden dat je als fietser in hun ruimte komt.’ Elke vier jaar rouleert hij van functie binnen de overheid, hij is nog tot 2021 klimaatgezant. ‘Dit is de eerste keer dat een thema me zo persoonlijk raakt, dat ik het niet na vier jaar wil loslaten.’

De overheid is op dit moment bezig met herziening van de leerplannen voor het basis- en voortgezet onderwijs. Beukeboom hoopt dat het klimaatthema daarin een volwaardige plek krijgt, maar vindt dat tot nu toe nog niet erg lukken. ‘De neiging is om duurzaamheid bijvoorbeeld bij maatschappijleer onder te brengen. Geen goed idee, vind ik. Mijn pleidooi is: stop het niet in een hokje, want het werkt overal in door. Als je van duurzaamheid een schoolvak maakt, kun je het ook laten vallen. En dat kunnen we ons niet permitteren.’

As an interim member of the Dutch Wavemakers core team, The Branding Boutique has devised the approach of the article, and has coordinated the interview and entire elaboration of text and photography.