Wat doet een hertendierenarts?

Die vraag stelde we aan de hertendierenarts van Het Zeeuwse Hert: Manon de Heer. Het is een uitgebreid artikel geworden over haar werk, de preventieve zorg van de herten, het bedrijfsbehandelplan en we mochten mee met Manon bij haar controleronde op de boerderij!

Bij aankomst op de hertenboerderij in Wolphaartsdijk, vallen we midden in een gesprek tussen Henk en Boris Noordhoek en dierenarts Manon de Heer. Manon wordt geüpdate over de bevallingen van de hinden. Inmiddels zijn er al 30 hertenkalfjes op de boerderij geboren en worden er nog 25 verwacht. Spannend!

Manon is sinds een jaar als dierenarts verbonden aan Het Zeeuwse Hert en is sinds 2017 afgestudeerd in Diergeneeskunde, specialisatie landbouwhuisdieren. Vanuit de Dierenartsencombinatie Overschelde is zij nu drie jaar werkzaam als geborgd rundveedierenarts op Walcheren, Noord- en Zuid-Beveland en Schouwen-Duiveland.

Hoe is het om een dierenarts te zijn van edelherten?

“Edelherten zijn voor het oog andere landbouwhuisdieren dan melkveekoeien. Kijken we naar langbenige dieren, dan zijn edelherten vergelijkbaar met paarden. Een hert is een herkauwer, net zoals een koe en schaap”, vertelt Manon. “Mijn eerste contact met Het Zeeuwse Hert was vorig jaar, vanwege een calamiteit bij een bevalling van een van de edelherten. Gelukkig hebben we dit jaar nog geen calamiteiten gehad en zijn alle hertenkalfjes gezond geboren. De bevalling van de hindes gebeurt overigens geheel zelfstandig. Alleen bij een eventueel probleem komen wij in actie. Het zijn immers kuddedieren.”

Kennis verdiepen

Het houden van edelherten is in Nederland nog redelijk exclusief als je het bijvoorbeeld vergelijkt met een land als Nieuw-Zeeland. Het doen van literatuuronderzoek en het verkrijgen van informatie van buitenlandse hertendierenartsen, maakt dan ook onderdeel uit van het werk van Manon. Ook Henk en Boris houden zich veel bezig met het verbreden van hun kennis. “Ten tijde van de opstart van de hertenboerderij heb ik meegelopen met een bekende hertendierenarts in de Benelux met meer dan 50 jaar ervaring. Met deze dierenarts schakelen wij en Manon nog steeds mochten we bepaalde informatie willen inwinnen of willen overleggen”, vertelt Boris. “En we kijken veel naar voorbeeld cases uit Nieuw-Zeeland”, vult Manon aan. “Dat is toch wel het land met de meeste ervaring.”

Preventieve zorg

Naast dat Manon kan worden opgeroepen bij een eventuele calamiteit, is Manon haar werk met name gericht op preventieve zorg. “Met elkaar houden we alle factoren in de gaten om ervoor te zorgen dat de edelherten zo natuurlijk mogelijk en gezond kunnen opgroeien. Ik kijk met Henk en Boris mee naar alle omgevingsfactoren op de boerderij, zoals bijvoorbeeld de samenstelling van het voer, wat de edelherten krijgen naast het verse gras op de weilanden en dijken, en de bijbehorende voedingswaarden. Zoals alle dieren dragen edelherten goede bacteriën met zich mee in het maagdarmkanaal. Deze zorgen onder andere voor de vertering van voedsel. Wanneer er ineens een grote hoeveelheid aan eiwit of koolhydraten aangeboden wordt, kan een specifieke bacterie genaamd Clostridium exponentieel gaan groeien. Door deze snelle groei komen er gifstoffen vrij, welke in het bloed komen en direct voor schade zorgen. De meeste schapen worden hiervoor ingeënt, maar bij herten is dat een stuk lastiger. Ook daarom kijk ik mee met het voer en meten we de voedingswaarden. Preventie en goede afstemming van het voer en kort gras op de weide zijn daarom erg belangrijk. Tevens kan bij herten kopergebrek ontstaan, maar doordat deze herten op de Zeeuwse kleigrond staan, die rijk is aan koper, is dat hier niet het geval.”

Bedrijfsbehandelplan

Het bedrijfsbehandelplan vormt verder het uitgangspunt voor Manon, Henk en Boris. “Eventuele problemen zijn hierin in kaart gebracht zoals de voorgenomen behandelwijzen bij mogelijk optredende ziekten. Eventueel voorkomende ziekten bij herten zijn vergelijkbaar met die bij herkauwers. Dit plan helpt om ziekten te voorkomen en zodoende medicijngebruik te reduceren en ook te voorkomen dat eventuele resistentie ontstaat voor bijvoorbeeld antibiotica. De behandelfasen voor vee zijn in Nederland wettelijk vastgelegd, dit alles om medicijngebruik zoveel mogelijk te reduceren. In vergelijking met landen om ons heen voert Nederland een streng beleid en dat waarborgt de gezondheid en kwaliteit van het eindproduct.”

Mocht er echt wat aan de hand zijn met een edelhert, dan kan Manon niet zomaar de wei in lopen. “Herten zijn kuddedieren, je kunt ze niet zomaar benaderen zoals bijvoorbeeld koeien. Mocht er echt een calamiteit zijn, dan kan er een narcose worden toegediend middels een verdovingsgeweer. Maar de voorkeur heeft altijd om gebruik te maken van de crush. Dat is een soort sluis met op het einde een systeem waarmee het hert veilig vastgezet kan worden, om vervolgens het hert te kunnen behandelen”, legt Boris uit. “Ook het ontwormen van de herten en de kalfjes gaat op deze manier. We lokken de moeder met voer en kunnen haar en het kalfje vervolgens veilig behandelen in de sluis. Het zorgt ook voor de minste stress bij de herten”.

Controleronde op de boerderij

Na het gesprek mogen we mee met Manon bij haar controleronde op de boerderij. Ze screent de hindes en de hertenkalfjes en kijkt ook bij de jaarlingen (spitsers en smaldieren gemengd). Manon zit gehurkt met een verrekijker bij de weiden. “Ik check nu met name de algehele conditie van de herten en de kalfjes. Ik screen de vacht, rug, ruggenwervel en ribben die niet mogen uitsteken”. Manon legt uit dat je van buiten al veel kunt zien. “Naast de algehele conditie, zou bijvoorbeeld een vuil achterwerk door te dunne ontlasting ergens op kunnen duiden. Bij mijn bezoeken aan de boerderij check ik dit allemaal en Boris en Henk checken ook zelf elke dag of alle herten er gezond bij staan.”

Frisse blik

“We hebben met elkaar een open samenwerking en goede klik. Mijn vader en ik zien de herten elke dag. Het is fijn dat Manon met ons mee kijkt, met een frisse blik omdat zij de herten niet elke dag ziet. We wisselen kennis met elkaar uit en kunnen bevestiging vragen om te checken of het klopt wat wij denken of hoe te handelen in een bepaalde situatie”, sluit Boris af.

Uitleg termen:
Volwassen mannetje: Hert
Volwassen vrouwtje: Hinde
Eenjarig mannetje: Spitser
Eenjarig vrouwtje: Smaldier

> Meer weten over dit project? Lees hier meer.

> Waarom is content zo belangrijk? Lees het artikel Branding: de kracht van het verhaal.